Polska (II Wojna Światowa) - W kampanii wrześniowej 1939 r. Wojsko Polskie poniosło ciężkie straty; zginęło i zostało rannych około 220 tys. oficerów i żołnierzy, z tego 20 tys. w walkach z Armią Czerwoną. Polskie władze, które 17 IX 1939 r. przekroczyły granicę Rumunii, zostały tam internowane. Inicjatywę tworzenia polskiego ośrodka władzy na wychodźstwie przejął gen. Władysław Sikorski i jego zwolennicy. Sikorski po przybyciu do Francji został premierem i Naczelnym Wodzem.
Prezydenturę objął Władysław Raczkiewicz. Po upadku Francji rząd wraz z częścią polskiego wojska ewakuował się do Wielkiej Brytanii.
Polska została podzielona między dwóch okupantów. Niemcy część byłych ziem polskich inkorporowali do Rzeszy (Gdańsk, Prusy Wschodnie, Wielkopolska, część Mazowsza), z pozostałych utworzono w październiku 1939 r. Generalne Gubernatorstwo. Na terenach zajętych przez ZSRR w październiku 1939 r. przeprowadzono fikcyjne wybory. W ich wyniku zachodnia Białoruś i zachodnia Ukraina zostały włączone do odpowiednich republik radzieckich. Wkrótce potem dokonano deportacji obywateli polskich z tych terenów; w czterech falach objęły one ok. 1,1 - 1,5 mln Polaków. Na rozkaz Stalina ok. 14,5 tys. polskich jeńców wojennych zostało wiosną 1940 r. zamordowanych w Katyniu, Miednoje i okolicach Charkowa.
Już we wrześniu 1939 r. na okupowanych terenach zaczęły tworzyć się zalążki tajnych organizacji wojskowych. 27 IX 1939 r. powstała Służba Zwycięstwu Polski pod dowództwem gen. Michała Karaszewicza -Tokarzewskiego, która wkrótce przekształciła się w Związek Walki Zbrojnej (od 1942 r. - Armia Krajowa). Zbrojnym ramieniem Stronnictwa Narodowego była Narodowa Organizacja Wojskowa, Stronnictwa Ludowego - Bataliony Chłopskie, PPS - Gwardia Ludowa i Milicja Robotnicza. Na czele cywilnych struktur podziemia stała Delegatura Rządu na Kraj. Główne siły polityczne były skupione najpierw w Głównej Radzie Politycznej, potem w Politycznym Komitecie Porozumiewawczym. Od stycznia 1942 r. na terenie kraju działała partia komunistyczna - Polska Partia Robotnicza, której realna siła polityczna, uzależniona od poparcia Moskwy, wzrastała w miarę sukcesów ZSRR w wojnie. Jej ramieniem zbrojnym była najpierw Gwardia Ludowa, a potem Armia Ludowa.
Zarówno naciski aliantów jak i wymogi sytuacji politycznej Polski doprowadziły do zawarcia między polskim rządem emigracyjnym a rządem radzieckim układu (30 VII 1941) o nawiązaniu wzajemnych stosunków, na mocy którego powstała Armia Polska w ZSRR pod dowództwem gen. Władysława Andersa. W wyniku jego zabiegów oraz nacisków Churchilla armia ta została ewakuowana z ZSRR w okresie między marcem a sierpniem 1942 r. Wobec planów sowietyzacji Polski decyzja ta była również na rękę Stalinowi. Z tych samych powodów w ZSRR powstały instytucjonalne struktury skupiające polskich komunistów (Centralne Biuro Komunistów Polski i Związek Patriotów Polskich). Zerwanie stosunków polsko-radzieckich w kwietniu 1943 r. pod pretekstem zwrócenia się przez rząd Sikorskiego do Międzynarodowego Czerwonego Krzyża o wyjaśnienie sprawy zamordowania polskich oficerów umożliwiało Stalinowi podjęcie nowych kroków mających w efekcie doprowadzić do zainstalowania w przyszłej Polsce komunistycznego rządu. W tym celu ZPP powierzono zadania stworzenia nowej armii polskiej. Na czele I Dywizji tej armii w maju 1943 r. stanął gen. Zygmunt Berling. W kraju, z inicjatywy komunistów, utworzono w nocy z 31 XII 1943/1 I 1944 Krajową Radę Narodową jako fasadową reprezentację sił politycznych mających ambicje stworzenia przyszłego rządu. Z rozkazu Stalina 21 VII 1944 r. jako namiastka tego rządu został utworzony Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego na czele z lewicowym socjalistą Edwardem Osóbką - Morawskim. 22 lipca 1944 r. PKWN wydał manifest zapowiadający przeprowadzenie radykalnych reform społecznych (z reforma rolną na czele). PKWN zawarł z ZSRR porozumienie o uznaniu zwierzchnictwa administracji wojskowej Armii Czerwonej na zajmowanych terenach Polski.
Wkroczenie wojsk radzieckich na ziemie polskie postawiło przed rządem na wychodźstwie (po śmierci w katastrofie lotniczej Sikorskiego na jego czele stanął ludowiec Stanisław Mikołajczyk) problem stosunku do wschodniego mocarstwa, z którym nie utrzymywano stosunków dyplomatycznych. Przyjęty jako rozwiązanie plan "Burza" zakładał podejmowanie walk o wybrane cele strategiczne w celu uchwycenia ich przed lub w taktycznej współpracy z oddziałami radzieckimi i manifestowanie ich polskości przez występowanie w roli gospodarzy terenu. W lipcu 1944 r. odziały AK kosztem wielu ofiar przyspieszyły zajęcie Lwowa i Wilna przez Armię Czerwoną. Po ich zajęciu dowódcy i oficerowie odpowiednich zgrupowań AK zostali internowani, a żołnierze, którzy odmówili wcielenia do armii Berlinga, deportowani. Największą akcją zbrojną realizowaną w ramach planu "Burza" było powstanie w Warszawie, które wybuchło 1 VIII 1944 r. Celowo wstrzymana na przedpolach stolicy ofensywa radziecka doprowadziła do masakry powstańców i ludności cywilnej. W rezultacie walk poległo 18 tys. żołnierzy AK i około 180 tys. ludności cywilnej. Warszawa została zrównana z ziemią. W styczniu 1945 r. ruszyła ofensywa radziecka, która doprowadziła do zajęcia całości ziem polskich. Rozpoczął się okres terroru i represji NKWD, wspomaganych przez polski aparat bezpieczeństwa.